ALBA

I.

ALBA

Graeca Belgrade Gallice nandor, Alba Hungarice, Griechisch Weissenburg Germanice, urbs munitiss. Hungariae, in Rascia provinc, ad confluentes Savi in Danubium in colle sub Turcis ab A. C. 1520. male pro Tauruno ponitur, e cuius ruinis crevit. Nic. Lloydius. Bellô praesenti Hungaricô a Christianis recepta, iterumque amissa, A. C. 1690.

II.

ALBA

Romuli fil. aeneae neptis, cuius fil. nomine Romanus condidit Romam, secundum Alenium in Tyrrhenia.

III.

ALBA

Iulia, sic dicta a Iulia Augusti M. Aurelii Antonini matre, prius Apulum, hodie Weissenburg, et Hungarice Gyula feiervar, urbs Transylvaniae, ac Principis sedes, colonia Daciae Episcopalis sub Archiepiscopo Colociensi, inter Claudiopolim, et Cibinium, utrinque 7. leuc. a Corona 18. longirud. 47.00. latitud. 46. 50. sita est prope fluv. Marisum. Vide Apulum.

IV.

ALBA

Virgaonensis Plinio l. 3. c. 1. Alba et Virgao, opid, Hispaniae Baeticae. Ariona teste Marmoliô ex alpide vetusto. Porro, Alba, oppid. Germaniae apud Nicri fluv. ulteriorem ripam: cuius ager adhuc Alb, in Silva Nigra et ducatu Wirtembergensi nominatur. Item urbs Cretae. Steph.

V.

ALBA

fluv. Gall. in Briegio, ab angusto alveo Albeta dictus, vulgo nunc Aubete, alias Aubetin. Alluit Basilicam Basoche, Ameliacum, vulgo Amilly; et infra Columbariense Castrum in maiorem Mucram devolvitur. Est etiam Albeta fluviolus, in Biturigibus Cubis, vulgo dictus l' Aubois vel Aubois, qui Ligeri recipitur. Est porro Atba fluviolus, Albe vel Alve nuncupatus Arduennensibus, qui in Urtam effluit. Item amniculus Alve, qui in Mosellam labitur, post Lesuram Ausonio in Mosella memoratus. His omnibus a colore aquarum nomen videtur inditum, unde et Tiberis Albula, Albisque Germaniae fluv. Hadr. Vales. Notit. Gall.

VI.

ALBA

fluv. Germaniae celebris, qui aliâs Albis. Spartian, in Didio Iuliano, c. 1. Ibi Cauchis, Germaniae populis, qui Albim fluvium accolebant. Ubi Codex Palatinus Album: Excerpta autem Spartiani Albam habent. Vopiscus quoque Albam vocavit, in Probo c. 13. Caesis prope quadringentis milibus qui Romanum occupaverant solum, reliquias ultra Nicrum fluvium et Albam removit.

VII.

ALBA

fluv. Hispaniae citerioris apud Emporias mari exceptus, ex quo Rio de Ampurias appellatur. Alter in Gallia Narbonensi Riderens dictus. Alius in Campania Gallo-Belgica vulgo Aube. Oritur in limite Burgundiae dein per Campaniam fluens, Barum rigat, hinc auctus aliquot fluviis in Sequanam se exonerat. Dicitur etiam Albula.

VIII.

ALBA

fluv. Hispaniae citerioris per Catalauniam in mare apud Blandas delabens, a Barcinone 9. leuc. in Boream. Tardera teste Florianô. Item, Urbs Portugalliae Episcopalis sub Archiepiscopo Olyssiponensi, nota obsidione et clade Hispanorum, A. C. 1659. Vide Elva.

IX.

ALBA

quoque dicitur vestis candida, quam induebant olim recens baptizati, impuritatis et innocentiae, quam profitebantur, symbolum: ἐςθὴς φωτιςτικὴ, in Martyrio Bacchi iunioris p. 84. Statim enim, arque de fonte nudi egrediebantur, stolâ albâ induebantur. Lactantius Carm. de Resurr.

Candidus egreditur, nitidis exercitus undis.

Paulinus Ep. 12.

Inde parens sacro ducit de fonte Sacerdos,

Infantes niveos corpore, corde, habitu, etc.

Ordo Romanus haec verba Episcopi addit, unicuique baptizatorum stolam dantis albam, Accipe vestem candidam et immaculatam, quam perseras ante tribunal D. N. I. Christi, in vitam aeternam. Octo dies integros in albis baptizatos fuisse, postea cum cereis ardentibus, repraesentatos, refert Concilium Rothomag. vel potius praecipit. A. C. 1059. can. 19. Vide quoque Conradum Urspergensem ad A. C. 1124. datas autem fuisle Albas sumptu Ecclesiae, innuit Gregorius M. l. 7. Ind. 1. Ep. 2. Vide iterum Car. du Fresne Glossar. et ad Alexiadem. Dum itaque duraret hoc octiduum, in Albis positi et Albati dicebantur recens baptizati. Paul. Warnesfridus de Gestis Longobard. l. 6. c. 15. de Theodoaldo Rege Anglosax. Cum Romam venisset, a Sergio PP. baptizatus ---- adhuc in Albis constitutus, ad regna caelestia migravit. Eiusdem Regis Epitaphium,

Fonte renascentis quem Christi gratia purgans

Protinus albatum vexit in arce poli.

Postea vero deponebant Sabbatô, ante Octavas paschae. Ordo Romanus. Ab ipso die ad Sabbathum ante Octavas Paschae, quô die alba tolluntur vestimenta a nuper baptizatis. Alibi, Sabbaiô infra Albas, Albati, qui in Sabbato sancto baptizati fuerant, albis ---- exuuntur. Mox sequitur benedictio aquae ad albas deponendas. Proin dixit Iobius Monachus apud Photium non sine ratione, Ε῾πτὰ ἡμέρας τοὺς βαπτιζομένους λαμπροφορεῖν, cum octavô albas deponerent. Galli hunc ritum Desauber dicebant: quae vox non ita pridem in Picardia adhuc obtinuit, ubi, octavô post infantium baptisma die, agebantur convivia et singulis totius fere agnationis puerulis erogabantur placentuliae idque Desaubage appellabant etc. Atque inde etiam Albae, hebdomas, quae Pascha subsequitur, appellata est. Rabanus de Institut. Cleric. c. 10. Quos septem dies Albas vicotamus, propter eos, qui in sancta nocte baptizati, albis per totam hehdomadam utuntur vestibus. In Ep. 9. Gelasii I. et apud Iohannem Diaconum in Kita Gregorii M. l. 4. c. 88. Albae Paschales. Ipsa quoque Dominica quae Albarum hebdomadem subsequitur, Albae vocatur. Vetus Paenitentiale MS. A Pascha usque in Albas etc. apud eundem Car. du Fresne. Vide quoque infra in voce Dominica in Albis.

X.

ALBA

species vestis seu tunicae, a candore sic dicata. Trebellius Pollio in Divo Claudio c. 17. Vestes diversas 16. Albam subsericam paragaudem triuncem unam. Nempe familiare est, in re Vestiaria, ut solis adiectivis sine substantivis nominentut: sic dicimus πορφυρᾶ, ὑδάτινα μαλακὰ et similia, apud Latinos. Ita igitur Albam hîc Gallienus et paulo ante Valerianus, Albam subsericam unam, cum purpura Succubitana. Intelligendum autem, non togam, ut cum praetexta dicitur, sed tunicam; uti declarat Vopiscus in Aureliano, c. 46. cum darentur tunicae subsericae lineae paragaudiae. Et vetus Chronologus, qui Fastos Siculos congessit, φορέσας ςτιχάειν, ἄςπ ρον παραγαῦδιν καὶ ἀυρὸ ἔχȏν χρυσᾶ πλουμμία βασιλικὰ: nam ςτιχάριον, tunicam, dixerunt, ut est in Gloss. ἄςπ ρον album significat; ςτιχάριν vero et παραγαῦδιν corruptus est hellenismus, cuius exempla passim obvia in recentiorum libris, pro ςτιχάριον et παραγαύδιον. Subserica autem fuit haec tunica, i. e. cuius stamen solum erat sericum: nam holosercae vestes in privatorum usu non erant. Morisque erat ornare istas tunicas albas subsericas vel purpurâ, ut illa fuit, cuius facta mentio a Valeriano; vel paragaude., ut apud Pollionem loc. cit. Vid. Salmas. et Casaubon. ad l. Sed et longe postea Albas fuisse promiscui usus, ex eo colligitur, quod Laicis in Monasteriis degentibus tribuat Lanfrancus Cantuar. Archiepiscopus Ep. 13. Quin etiam Alba, pro muliebri amictu usurpari videtur, apud Bertham Monialem in Vita Adeleidis Virg. num. 27. Tandem in Ecclesia Romana in Clericorum usum cessit. Papias, Alba, vestis est Sacerdotalis linea et stricta, quae Camisia dicitur et Poderis et Talaris et Subucula. Et quidem ad certum tempus restrictum. Concilium Carthagin. IV. can. 4. Diaconus tempore oblationis tantum, vel lectionis, Albâ utatur. Albis tamen promiscue in Templo et extra, Clericos fuisle usos, docent Leo IV. de Cura Pastor. Riculfus Episcopus Suessionensis in Statutis A. C. 889. c. 7 et Rhegino de Vita et convers. Presbyteri c. 66. ubi Presbyteri vetantur in Alba, quâ in suo usu utuntur, Missas cantare. Porro Albas eiusmodi Sacerdotales opere Phrygiô interdum exornatas, colligere est ex Ekkehardo de Casibus S. Galli c. 10. Inter quae praeter casulas sericas, cappas et stolas, Alba est illa Philologiae nuptiis insignis; quales scil. descripserat olim Martianus Capella etc. Alba vero haec vestis, quia ex lino albo confiebat. Graeci tamen ex serico varii coloris, fereque caerulei utuntur, praecipue Episcopi eorum: quô colore ex antiquis Romae musivis picturis apparet, etiam Papam uti consuevilsse; sed revera tunicella haec erat, ab Alba distincta, quae albae superinduebatur. Ante amictum Ambrosiani et Maronitae albam induunt; de Alba nigri coloris, loquitur Sacerdotale Alberti Castellani, ubi in die Parasceves sic disponit: Parantur etiam quatuor Sacerdotes, vel duo ad minus, induti camisiis nigris cum amictu, cingulo eiusdem coloris. Antiquitus in manicis, in pectore, humeris et fimbriis albae, etiam textilia frusta assuebantur; quem usum hodieque retinent in eadem Communione Regularium Ecclesiae et Pontificia Capella, quod etiam ponitur in amictu a Regularibus S. Bonifacii Ferentin. Episcopi Alba in Cathedrali Viterb. asservata, istiusmodi frusta Attalica habet, ac etiam in eiusdem

amictu similiter, in quo Gothicis literis minutisque margaritis tetragrammaton nomen Dei efformatum visitur, etc. Vide plura hanc in rem apud Auctores laudatos Dominico Macro in Hierolexico, et Car. du Fresne Glossar. nec on infra, ubi de vestium Limbis. Hinc Albas gerere et esse in Albis et Albati, dicuntur ibidem Clerici, dum Albis induti procedunt vel officia Ecclesiastica peragunt, apud Eosdem. Vide quoque Henr. Spelmannum in Glossar.

XI.

ALBA

specula et castellum non longe ab Ascalone contra incursiones Barbarorum exstructum in tractu Simeon.